ครูพี่เลี้ยง หมายถึง ข้าราชการครูหรือบุคลากรทางการศึกษาประจำการที่ผู้บริหารโรงเรียนฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู มอบหมายให้ทำหน้าที่ให้คำแนะนำ ดูแล ช่วยเหลือนักศึกษา ตลอดจนมีอำนาจในการปกครอง อบรมและประเมินการฝึกประสบการณ์วิชาชีพครูของนักศึกษา (รวมหมายความถึง บุคลากรทางการศึกษา เช่น ผู้อำนวยการหรือรองผู้อำนวยการโรงเรียน ที่ทำหน้าที่เป็นครูพี่เลี้ยง ให้กับ ว่าที่รองผู้อำนวยการและว่าที่ผู้อำนวยการด้วย … แต่ในที่นี้ มุ่งหมายเฉพาะครูพี่เลี้ยง สำหรับนักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู เท่านั้น)
ครูพี่เลี้ยงเป็นบุคคลที่มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งต่อกระบวนการฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู กล่าวคือ เป็นผู้ใกล้ชิดกับนักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพครูมากกว่าบุคคลอื่น เปรียบเสมือนต้นแบบหรือแบบพิมพ์ความเป็นครูของนักศึกษา นอกจากนี้ยังต้องทำหน้าที่เป็นผู้รักษามาตรฐานทางวิชาการ แทนผู้บริหารโรงเรียนในด้านที่เกี่ยวข้องกันการสอน และยังต้องเป็นผู้ให้ความร่วมมือกับอาจารย์นิเทศก์จากมหาวิทยาลัยในการนิเทศการฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู ครูพี่เลี้ยงจึงเสมือนเป็นอาจารย์คนหนึ่งของมหาวิทยาลัย
คุณสมบัติครูพี่เลี้ยง
1. มีคุณวุฒิไม่ต่ำกว่าปริญญาตรี
2. มีประสบการณ์ในการสอนไม่น้อยกว่า 3 ปี
3. มีคุณลักษณะของความเป็นครู
บทบาทหน้าที่ของครูพี่เลี้ยงในการฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู มีดังต่อไปนี้
1. พบนักศึกษาฝึกสอนและนัดหมายการปฏิบัติงาน มอบเนื้อหาและแผนการสอน
2. ตรวจแผน ปรับปรุงแก้ไข และส่งคืนให้นักศึกษา
3. ให้คำแนะนำและสนับสนุนวัสดุในการทำสื่อเท่าที่โรงเรียนจะสนับสนุนได้
4. สังเกตการสอน ประเมินผลการสอนแล้วบันทึกลงในแบบประเมิน
5. ให้คำแนะนำ ชี้แจงในข้อควรแก้ไข พร้อมเสนอแนะแนวทางแก้ไข
6. ติดตามผลการนิเทศและประเมินผลคุณลักษณะและการปฏิบัติตนในแบบประเมิน
7. ตรวจผลงานและประเมินในแบบประเมิน
8. สรุปผลการประเมินให้ผู้บริหารโรงเรียน
9. ควบคุมดูแลนักศึกษาที่ได้รับมอบหมายให้ปฏิบัติตนและปฏิบัติงานด้วยความรับผิดชอบ
10. ดำเนินการให้นักศึกษาปฏิบัติงานฝึกประสบการณ์วิชาชีพครูตามขั้นตอนต่าง ๆ ที่มหาวิทยาลัยกำหนด
11. ให้คำแนะนำและช่วยเหลือในการฝึกประสบการณ์วิชาชีพครูแก่นักศึกษาตามควรแก่กรณี
12. ให้คำปรึกษาและแนะแนวทางแก้ปัญหาในการปฏิบัติงานเมื่อนักศึกษาเกิดปัญหา
13. มอบเอกสารการฝึกประสบการณ์วิชาชีพครูของนักศึกษาให้มหาวิทยาลัย
ขณะเดียวกันนักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู มีต้องวางตนต่อครูพี่เลี้ยง บุคลากรในโรงเรียนและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ดังนี้
1. การวางตนต่อผู้บริหาร
– ให้ความเคารพนับถือ
– ให้ความร่วมมือ
– ขอคำแนะนำ
– มีเจตคติที่ดี
– รับผิดชอบงานที่ได้รับมอบหมาย
– เผยแพร่คุณงามความดี
– รักษาความลับของข้อมูลต่าง ๆ ที่ได้จากโรงเรียน
2. การวางตนต่อครูพี่เลี้ยง
– ให้ความเคารพนับถือ
– ขอคำติชม ข้อเสนอแนะหลังจากสอนแล้วเพื่อปรับปรุง
– ให้ความร่วมมือกับหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้และครูพี่เลี้ยง
– ติดต่อสื่อสารให้ข้อมูลเพื่อให้รับรู้กิจกรรมโดยตลอด
– แสดงความมีน้ำใจให้ความช่วยเหลือตามแต่เวลาและโอกาสอันควร
3. การวางตนต่อครูประจำชั้น
– ให้ความเคารพนับถือ
– รายงานความเป็นไปของนักเรียนให้ทราบ เช่น พฤติกรรมทางบวกและทางลบตลอดจนปัญหาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น
– ให้ข้อมูลเกี่ยวกับนักเรียนเป็นรายคน
– ขอความร่วมมือในการแก้ปัญหานักเรียน
4. การวางตนต่ออาจารย์อื่น ๆ
– มีสัมมาคารวะต่ออาจารย์ทุกท่าน
– แสดงความมีน้ำใจให้ความช่วยเหลือและความเป็นมิตรทั้งต่อหน้าและลับหลัง
– มีความจริงใจ เสมอต้นเสมอปลาย
– ส่งเสริมให้เกิดความสามัคคีในหมู่คณะ
– มีความสำรวมทั้งกาย วาจา ใจ
5. การวางตนต่อนักเรียน
– เอาใจใส่ในผลการเรียนและความประพฤติของนักเรียน
– รักษาความดีงามของตนที่เป็นผลให้นักเรียนยอมรับด้วยความเคารพเลื่อมใส
– เป็นตัวอย่างที่ดีแก่นักเรียนตลอดจนทำตนให้เป็นที่วางใจแก่นักเรียนที่มาขอคำปรึกษาในปัญหาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น
– มีความสนใจและพร้อมที่จะช่วยปรับปรุงชั้นเรียน
– มีความตระหนักว่า นักเรียนแต่ละคนนั้นมีความแตกต่างกันและต้องให้ความสนใจโดยใช้หลักจิตวิทยาการเรียนรู้
– ให้ความยุติธรรมในการตัดสินการกระทำของนักเรียน
– มีความเมตตากรุณาต่อนักเรียนโดยเสมอภาค
– ให้กำลังใจแก่นักเรียนที่ปฏิบัติงานได้ดี
– แสดงความมีใจกว้าง อดทน อดกลั้นต่อสถานการณ์ที่ไม่พึงประสงค์
– ไม่นำความลับส่วนตัวของนักเรียนมาเปิดเผย
6. การวางตนต่ออาจารย์นิเทศก์
– มีสัมมาคารวะต่ออาจารย์ทุกคนในทุกคนสาขาวิชา
– เตรียมให้พร้อมอยู่เสมอเพื่อรับการนิเทศ
– ปฏิบัติตามคำชี้แนะด้วยเหตุผลอันควรแก่การปฏิบัติ
– มีความขยัน อดทน อดกลั้น เอางานเอาการ มีความรับผิดชอบต่อหน้าที่และปฏิบัติเต็มขีดกำลังความสามารถ
– แสดงความเป็นมิตรด้วยการเข้าพบปะทักทาย หรือขอคำปรึกษาแนะนำ ตลอดจนให้การต้อนรับเมื่ออาจารย์มาเยี่ยมหรือทำการนิเทศ
– ให้ความเคารพนับถือ และเชื่อฟังในสิ่งที่ได้รับการชี้แนะ หรือตักเตือน
– ขอคำปรึกษากรณีที่มีปัญหาหรือข้อขัดข้องเกี่ยวกับการฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู
7. การวางตนต่อเพื่อนนักศึกษาร่วมสถาบันและต่างสถาบัน
– แสดงความเป็นมิตรซึ่งกันและกัน
– ให้ความร่วมมือและช่วยเหลือเกื้อกูลกันทั้งในทางวิชาการ กิจกรรมของหมู่คณะตลอดจนปัญหาส่วนตัวบางประการเกี่ยวกับความคิดเห็นและการตัดสินใจ
– ให้คำแนะนำและคำปรึกษาที่ยังประโยชน์ในการพัฒนาและปรับปรุง
8. การวางตนต่อเจ้าหน้าที่และนักการภารโรง
– แสดงความเป็นมิตรด้วยการทักทาย พูดคุยตามโอกาสอันควร
– ให้ความช่วยเหลืออนุเคราะห์เท่าที่จะทำได้
– แสดงน้ำใจดี สุภาพ อ่อนโยน
9. การมีมนุษยสัมพันธ์ต่อบุคคลทุกฝ่าย
การมีมนุษยสัมพันธ์มีความสำคัญอย่างมาก ต่อการปฏิบัติงานของนักศึกษา เพราะนักศึกษาไม่อาจปฏิบัติงานได้ โดยปราศจากการช่วยเหลือสนับสนุนจากบุคคลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เมื่อจะต้องอาศัยความช่วยเหลือสนับสนุนจากหลายฝ่าย จึงจำเป็นที่นักศึกษาจะต้องสร้างความสัมพันธ์อันดีกับฝ่ายต่าง ๆ ไว้
หมายเหตุ : (ขออนุญาตบันทึกไว้นะครับ … กันลืม)
1. ครูพี่เลี้ยงของผม คือ : ผศ.เทียนชัย ภาณุสิทธิกร โรงเรียนสาธิตศึกษาศาสตร์ ระดับมัธยมศึกษา มหาวิทยาลัยขอนแก่น
2. นักศึกษาที่ผมทำหน้าที่เป็นครูพี่เลี้ยง (ช่วงสังเกตการสอน) คือ นางสาวสุที คำลือชา จากมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์