ตอนจบเรื่องราวของ มานะ มานี ปิติ ชูใจ และผองเพื่อนที่ทุกคนไม่เคยรู้ ชีวิตของมานี มานะ ปิติ ชูใจ หลังเรียนจบประถมศึกษา
มานี รักเผ่าไทย เป็นบุตรของ มารุต และ นลินี รักเผ่าไทย มีพี่ชายชื่อ มานะ มีสุนัขแสนรู้ชื่อ “เจ้าโต” มานีเป็นเด็กเรียนดี และได้เรียนต่อระดับมัธยมศึกษาที่กรุงเทพฯ ขณะที่เรียนอยู่ชั้น ป.6 มานีเป็นรองประธานนักเรียน ต่อมาได้ศึกษาต่อจนสำเร็จการศึกษาในระดับปริญญาตรีและได้เป็น “แพทย์หญิงมานี รักเผ่าไทย” รับราชการเป็นแพทย์ที่โรงพยาบาลประจำอำเภอใกล้บ้าน (มานีได้ดำรงตำแหน่งรองผู้อำนวยการโรงพยาบาลควบคู่ไปด้วย)
ชูใจ เลิศล้ำ เป็นบุตรของนายเชิด เลิศล้ำ และดวงหทัย (ลูกสาวเจ้าของธุรกิจส่งออกเครื่องหนังในกรุงเทพฯ) นายเชิดและดวงหทัยคบหากันตั้งแต่สมัยเรียนมหาวิทยาลัยในกรุงเทพฯ พอเรียนจบแฟนสาวก็ได้ตั้งครรภ์และคลอดชูใจ ณ บ้านเกิดของนายเชิด ต่อมพ่อแม่ฝ่ายหญิงได้ส่งดวงหทัยไปอยู่ออสเตรเลีย ทิ้งชูใจให้นายเชิดเลี้ยงดูตามลำพัง นายเชิดได้หายสาบสูญระหว่างออกตามหาปู่ของชูใจและตาของปิติที่หายไปในป่าก่อนหน้านี้ ซึ่งต่อมา มานีเป็นผู้พบว่าทั้งสามคนนั้นได้เสียชีวิตแล้ว เหลือเพียงซากโครงกระดูกภายในถ้ำลึก (และที่กระเป๋าเสื้อโครงกระดูกนายเชิดได้พกภายถ่ายชูใจไว้ตลอด)
ชื่อของ ชูใจ ดวงหทัยผู้เป็นแม่เป็นคนตั้งให้ ย่าไม่เคยบอกความจริงกับชูใจว่าแม่ยังมีชีวิตอยู่ จนกระทั่งแม่มารับให้ไปอยู่ด้วยที่ต่างประเทศแต่ชูใจเลือกที่จะอยู่กับย่า
ชูใจเป็นเพื่อนรักมานีตั้งแต่อายุ 6 ขวบ ชูใจเลี้่ยงแมวไทยชื่อว่า “สีเทา” เมื่อจบชั้น ป.6 ได้ไม่นานย่าก็เสียชีวิต ชูใจจึงบินไปอยู่กับแม่ที่เมืองเพิร์ธ ประเทศออสเตรเลีย เพื่อเรียนต่อด้านการออกแบบผลิตภัณฑ์เครื่องหนังและได้ทำงานที่บริษัทเครื่องหนังของพ่อเลี้ยงของเธอ ต่อมาชูใจก็ได้แต่งงานกับปีเตอร์ลูกชายของรองประธานบริษัทที่เธอทำงานอยู่
เรื่องเศร้าที่สุดคือ ชูใจไม่สามารถพาสีเทาไปอยู่ที่ออสเตรเลียด้วยได้ (ไม่ต่างจากที่แม่ของเธอเคยทิ้งไป) เพราะกฎหมายออสเตรเลียเข้มงวด จำเป็นต้องทิ้งไว้กับอาชัยให้ช่วยเลี้ยงดู สีเทาได้หายออกจากบ้านหลายครั้ง ครั้งละหลายๆ เดือนเมื่อไม่มีชูใจ
ปิติ พิทักษ์ถิ่น อายุและวัยเดียวกันกับมานีและชูใจ มีม้าคู่ใจชื่อว่า “เจ้าแก่” ืต่อมาเจ้าแก่ป่วยและเสียชีวิต ปิติเคยถูกสลากออมสินรางวัลที่ 3 ได้เงินมา 1 หมื่นบาท เขาได้ใช้เงินบางส่วนจากการถูกรางวัลออมสินไปซื้อม้าตัวใหม่มาเลี้ยงแทนเจ้าแก่ โดยตั้งชื่อให้ว่า “เจ้านิล”
ปิติตอนเด็กเป็นคนเกียจคร้านมาก ชอบเถียงผู้ใหญ่ แต่ได้มานี ชูใจและเพื่อนๆ หรือคนรอบข้างช่วยเตือนสติผลักดันให้ปิติปรับปรุงตัว กลายเป็นคนขยันและเป็นคนดีได้ในที่สุด
ปิติได้ศึกษาต่อที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์และได้พบรักกับเพื่อนสาวที่นั่น หลังเรียนจบทั้งคู่ได้แต่งงานกันและย้ายไปอยู่ที่จังหวัดลำปางบ้านของภรรยา (ภรรยาปิติเป็นลูกสาวของผู้มั่งคั่งในจังหวัดลำปาง)
มานะ รักเผ่าไทย เป็นบุตรของ มารุต และ นลินี รักเผ่าไทย มีน้องสาวชื่อ มานี มานะเป็นคนเรียนเก่ง รุ่นเดียวกันกับวีระ ในวัยเด็กเคยเข้าไปในสวนของลุงวีระและจับนกแก้วได้ และนำมาให้มานีเลี้ยง (โดยตั้งชื่อว่า “เจ้าแก้ว”)
หลังเรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 มานะและมานีได้ย้ายไปเรียนที่โรงเรียนมัธยมแห่งหนึ่งในกรุงเทพฯ โดยมาพักอยู่ที่บ้านลุงกับป้าย่านกรุงเทพ-นนทบุรี เขตบางซื่อ หลังจบชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 มานะได้สอบเข้าโรงเรียนเตรียมทหาร และสำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนนายร้อยฯ บรรจุรับราชการทหารตั้งแต่นั้น และได้ประดับยศพันตรีในเวลาต่อมา
วีระ ประสงค์สุข อาศัยอยู่กับลงชม (ลุงทรัพย์) และป้านวลตั้งแต่เด็ก พ่อเป็นทหารและถูกโจรเขมรยิงเสียชีวิตตั้งแต่คลอดวีระได้เพียง 15 วัน ต่อมาแม่ก็ตรอมใจตายตามไปอีกคน
วีระเป็นคนที่ชอบเรื่องการสืบสวน เคยช่วยตำรวจทลายโรงงานและขบวนการผลิตธนบัตรปลอมมาแล้วไม่วัยเด็ก
วีระเลี้ยงลิงแสมให้ชื่อว่า “เจ้าจ๋อ” อาศัยอยู่กับลุงและป้ามาตลอด วีระเป็นคนอาภัพ ถูกภรรยาทิ้งทำให้กลายเป็นคนติดเหล้า เป็นภาระของลุงกับป้าที่ต้องคอยดูแล
เพชร เกิดในครอบครัวยากจน มีบ้านเกิดอยู่ที่จังหวัดอุบลราชธานี เคยพุ่งฉมวกปักงูในอุโมงค์ช่วยเหลือเพื่อน แม่ของเพชรถูกงูกัดตายขณะเก็บหน่อไม้ในป่า เพชรและครอบครัวอาศัยอยู่ที่สวนหลังบ้านของลุงวีระ
เพชรเป็นคนขยัน ชอบเรียนรู้ และมีฝีมือในการปั้นดินเหนียวและของประดิษฐ์ วีระคือคนที่คอยสอนหนังสือให้เพชรระหว่างที่เพชรอาศัยอยู่ในสวนหลังบ้านและยังไม่ได้เรียนหนังสือ เพชรเคยโดนคนร้ายจับตัวไปและได้ส่งรหัสลับลงบนธนบัตร โดยมานีสามารถถอดรหัสและแจ้งตำรวจไปช่วยเหลือออกมาได้ เพชรได้แต่งงานกันจันทรและมีลูกด้วยกัน ทั้งคู่เปิดร้านขายของชำอยู่ในตัวอำเภอ มีชีวิตที่ดี
จันทร เป็นเด็กหญิง ชาลีบพิการเพราะตกต้นไม้ ต่อมาได้รับคัดเลือกให้ร้องเพลง “ความฝันอันสูงสุด” และยังได้อ่านทำนองเสนาะต่อหน้าพระพักตร์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และยังได้รับการผ่าตัดขาที่กรุงเทพฯ จนขาหายเป็นปกติ
จันทรได้แต่งงานกับเพชรและมีลูกที่น่ารักด้วยกัน ทั้งคู่ได้เปิดร้านขายของชำที่ตัวอำเภอที่เคยอาศัยอยู่มาตั้งแต่เด็ก ครอบครัวของจันทรและเพชรมีชีวิตที่ดีและสุขสบาย
ดวงแก้ว ใจหวัง บ้านเกิดอยู่ที่จังหวัดสุพรรณบุรี
สมคิด มีปู่อยู่ที่จังหวัดภูเก็ต จบชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 แล้วได้ย้ายกลับไปเรียนต่อและอาศัยที่ภูเก็ตตั้งแต่นั้นเรื่อยมา
ครูไพลิน และ อาทวีป เกษตรอำเภอ ครูไพลิน ครูประจำชั้น ป.1-3 ได้พบรักกับอาทวีป เมื่อตอนไฟไหม้ตลาด ทั้งคู่ได้แต่งงาน มีลูกด้วยกัน และย้ายไปที่อื่นในเวลาต่อมา
[บทประพันธ์] : รัชนี ศรีไพรวรรณ
[ลิขสิทธิ์] :
1. แบบเรียนวิชาภาษาไทยหลักสูตร พ.ศ.2521 – รัชนี ศรีไพรวรรณ / กระทรวงศึกษาธิการ
2. ทางช้างเผือก – รัชนี ศรีไพรวรรณ / สำนักพิมพ์ A Book
[ภาพประกอบ] :
1. แบบเรียนวิชาภาษาไทยหลักสูตร พ.ศ.2521 – เตรียม ชาชุมพร / พินิจ มนรัตน์ / ปฐม พัวพิมล
2. ทางช้างเผือก – โอม รัชเวทย์ / จุง ซากุระ
