คำว่า “ผู้อื่น” คือผู้ถูกหมิ่นประมาท ต้องระบุรู้ได้แน่นอนว่าเป็นใคร แต่อย่าไปคิดว่า ถ้าไม่ระบุชื่อตรงๆ ก็จะรอดพ้นข้อหานี้ เพราะเป็นธรรมดาของผู้กระทำผิด ที่มักจะใช้คำอื่น ฉายา ชื่อเรียก ฯลฯ เพื่อป้องกันตัวเองจากการถูกฟ้อง
คำว่า “ใส่ความ” คือ เอาความไปใส่เขา ซึ่งอาจเท็จหรือจริงก็ได้ ไม่ใช่จริงไม่ผิด เท็จจึงผิด หลักศาลจึงว่า “ยิ่งจริง ยิ่งผิด” (นั่นคือ จริงก็ผิด ไม่จริงก็ผิด)
วิธีใส่ความ คือ แสดงข้อความให้ปรากฎด้วยวิธีใดๆก็ได้ เช่น พูด เขียน วาด ใช้น้ำเสียง บอกใบ้ ทำกริยาท่าทาง ฯ ถือเป็นการใส่ความหมด ความผิดฐานหมิ่นฯ ไม่จำเป็นต้องมีผลเสียหายเกิดขึ้นจริงจากการใส่ความ แค่ “ความที่ใส่” น่าจะทำให้เขาเสียชื่อเสียง ก็เป็นความผิดดูตัวบท ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326 และ 327
มาตรา 326* ผู้ใดใส่ความผู้อื่นต่อบุคคลที่สาม โดยประการที่น่าจะทำให้ผู้อื่นนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียดชัง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือปรับไม่เกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
*[มาตรา 326 แก้ไขโดยพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฏหมายอาญา (ฉบับที่ 11) พ.ศ.2535 ลงวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2535]
มาตรา 327 ผู้ใดใส่ความผู้ตายต่อบุคคลที่สาม และการใส่ความนั้นน่าจะเป็นเหตุให้บิดา มารดา คู่สมรส หรือบุตรของผู้ตายเสียชื่อเสียงถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชัง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ต้องระวางโทษดังบัญญัติไว้ในมาตรา 326 นั้น
มาตรา 328* ถ้าความผิดฐานหมิ่นประมาทได้กระทำโดยการโฆษณาด้วยเอกสาร ภาพวาด ภาพระบายสี ภาพยนตร์ ภาพหรือตัวอักษรที่ทำให้ปรากฎไม่ว่าด้วยวิธีใด ๆ แผ่นเสียง หรือสิ่งบันทึกเสียง บันทึกภาพ หรือบันทึกอักษรกระทำโดยการกระจายเสียง หรือการกระจายภาพ หรือโดยกระทำการป่าวประกาศด้วยวิธีอื่น ผู้กระทำต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินสองปี และปรับไม่เกินสองแสนบาท
*[มาตรา 328 แก้ไขโดยพระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฏหมายอาญา (ฉบับที่ 11) พ.ศ.2535 ลงวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2535]
คำว่า “โดยประการที่น่าจะทำให้ผู้ถูกใส่ความเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น ถูกเกลียดชัง” ตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326 เป็นพฤติการณ์ประกอบ ไม่ใช่ผลการใส่ความ
แม้บุคคลที่ 3 หรือ ผู้ฟัง “ความที่ใส่” ไม่รู้สึกดูหมิ่นเกลียดชังผู้ถูกหมิ่นฯ แค่ความนั้น อาจจะหรือน่าจะ ทำให้ผู้ถูกหมิ่นฯ เสียชื่อ ก็เป็นความผิด
ความหมายของ “ความที่ใส่” ถือตามความเข้าใจของวิญญูชน คือ สามัญชนคนทั่วไป ไม่ใช่ถือตามความเข้าใจของผู้พูดหรือผู้ถูกหมิ่นฯ
ความจริง ศาลคือผู้วินิจฉัยว่า วิญญูชนเข้าใจ “ความที่ใส่” อย่างไร ดังนั้น ความเข้าใจของวิญญูชน ก็คือ ความเข้าใจของศาลที่ใช้ดุลพินิจทางตุลาการ นั่นเอง
ข้อความที่หมิ่นฯ ต้องระบุพฤติกรรมของผู้ถูกหมิ่นฯ โดยอ้างข้อเท็จหรือจริงที่แน่นอน ไม่ใช่ความเห็นเลื่อนลอยหรือเป็นไปไม่ได้ เช่น เป็นผีปอบ
เช่น หาว่า “เวลาผัวไม่อยู่ มีชู้ตั้งร้อยอันพันอัน” แปลได้ว่า มีพฤติกรรมเลวทรามในทางประเวณี กรณีเป็นไปได้ ผิดหมิ่นประมาท
หลักกฎหมายหมิ่นประมาท ไม่ถือว่า คนฟังต้องเชื่อคำใส่ความ เพียงกล่าวยืนยันข้อเท็จหรือจริงที่น่าจะทำให้เขาเสียชื่อเสียง ก็เป็นการหมิ่นฯ แล้ว
การใส่ความซ้ำ ๆ ใส่อยู่ร่ำไป หรือทำให้ลือกันไปทั่ว เป็นการหมิ่นประมาทมากขึ้น อ้างว่า ลือมากจากที่อื่น ใช้เป็นข้อแก้ตัวไม่ได้
เอาความหมิ่นฯ ไปเล่า หรือเผยแพร่ต่อ เช่น สื่อเอาข้อความหมิ่นฯ ตามข่าวมาลง ถือว่า ผู้เล่าหรือสื่อ เป็นผู้ใส่ความเอง เป็นการหมิ่นฯ ซ้ำ
ข้อหาหมื่นฯ ทางอาญา ต้องพิสูจน์ว่า จำเลยเจตนาใส่ความผู้อื่นโดยไม่มีเหตุอันควร ถ้าเป็นการกล่าวต่อคนฟังตามหน้าที่ ก็ไม่ผิด
สื่อหรือ นสพ.ไม่มีสิทธิติชมผู้อื่นยิ่งไปกว่าสามัญชน ถ้าเขียนข่าวเกินจริง เช่น ผู้ต้องหาถูกจับ ลงข่าวว่า เขาเป็นฆาตกรฯ ก็หมิ่นฯ
สื่อหรือ นสพ. มีสิทธิติชมผู้อื่นด้วยความเป็นธรรม ซึ่งมีข้อยกเว้นว่า ไม่ผิด เหมือนสามัญชน แต่ต้องไม่มีเจตนาหมิ่นฯ
ถ้าข้าราชการถูกตั้งกรรมการสอบฯ สื่อหรือ นสพ. กลับลงข่าวเกินไปว่า เขาทุจริตโกงกิน ก็เป็นหมิ่นประมาท
การหมิ่นฯ โดยโฆษณาประกาศด้วยวิธีใด ๆ เช่น ในเว็บ หรือทวีตเตอร์ ตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 328 เพิ่มโทษเป็น จำคุกไม่เกิน 2 ปี ปรับไม่เกินสองแสนบาท
ดูตัวอย่าง พูดว่า “พระวัดนี้ทุศีล ขี้เมาหยำเปฯ ” แม้ไม่ระบุว่าพระองค์ไหน ถือว่า หมิ่นฯพระทุกรูปในวัด ฎีกาที่ 448/2489
พูดถึงหญิงทำงานที่ดินว่า “กระหรี่ที่ดิน” กระหรี่คือหญิงค้าประเวณี แม้ไม่ได้ว่าค้ากับใคร เป็นหมิ่นประมาท ฎีกาที่ 2371/2522
หมิ่นฯ เป็นความผิดอาญาใกล้ตัว ทำผิดง่าย เช่น ไปทวีต* ด่าคนว่าเป็น “กระหรี่” ต่อให้เขาเป็นจริง ก็ถือว่าหมิ่นฯ ด้วยการโฆษณาแล้ว
ก่อนรีทวิต(RT) ข้อความใด ก็ควรพิจารณาให้ดีก่อน ถ้าทวิตนั้นเป็นหมิ่นฯ ก็ถือว่า ท่านหมิ่นฯด้วยการโฆษณาซ้ำ เหมือนกรณีสื่อ
แม้คนที่ไม่ใช้ชื่อ-สกุลจริง ก็อย่าคิดว่าจะรอดพ้นกฎหมายได้ง่าย ๆ เพราะตรวจเช็คได้ด้วยบันทึกข้อมูลจราจรคอมพิวเตอร์ ( logfile) ของระบบ กรณีอยู่ที่คุ้มตรวจหรือไม่
ถ้าผู้ถูกหมิ่นฯคือ พระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาทหรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ก็ผิดตาม ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 โทษจำคุก 3-15 ปี
ตัวอย่าง ผู้ต้องหาคดีหมิ่นฯ บางคนตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 ถูกจับตัว ทั้งที่ไม่ใช่ชื่อ-สกุลจริง เพราะตำรวจติดตามได้จากบันทึกข้อมูลจราจรคอมพิวเตอร์ ( logfile) ของระบบ
ถูกด่ามา จึงโกรธและด่ากลับไปด้วยข้อความหมิ่นฯ ไม่ใช่ข้อแก้ตัว ยังถือเป็นการหมิ่นฯ เพียงอาจอ้างเหตุบันดาลโทสะ ขอบรรเทาโทษ
ใครด่าใครก่อน จึงไม่ใช่ข้อสำคัญในสายตาของกฎหมาย หลักคือ ใครเจตนาใส่ความ (หมิ่นฯ) ถ้าหมิ่นฯทั้งคู่ ก็ผิดทั้งคู่
ข้อยกเว้นความผิดหมิ่นฯ คือ ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 329 และข้อยกเว้นโทษคือ มาตรา 330 และมาตราอื่นที่เกี่ยวข้อง ดังนี้
มาตรา 329 ผู้ใดแสดงความคิดเห็นหรือข้อความใดโดยสุจริต
(1) เพื่อความชอบธรรม ป้องกันตนหรือป้องกันส่วนได้เสียเกี่ยวกับตนตามคลองธรรม
(2) ในฐานะเป็นเจ้าพนักงานปฏิบัติการตามหน้าที่
(3) ติชม ด้วยความเป็นธรรม ซึ่งบุคคลหรือสิ่งใดอันเป็นวิสัยของประชาชนย่อมกระทำ หรือ
(4) ในการแจ้งข่าวด้วยความเป็นธรรม เรื่องการดำเนินการอันเปิดเผยในศาลหรือในการประชุม
ผู้นั้นไม่มีความผิดฐานหมิ่นประมาท
มาตรา 330 ในกรณีหมิ่นประมาท ถ้าผู้ถูกหาว่ากระทำความผิด พิสูจน์ได้ว่าข้อที่หาว่าเป็นหมิ่นประมาทนั้นเป็นความจริง ผู้นั้นไม่ต้องรับโทษ
แต่ห้ามไม่ให้พิสูจน์ ถ้าข้อที่หาว่าเป็นหมิ่นประมาทนั้นเป็นการใส่ความในเรื่องส่วนตัว และการพิสูจน์จะไม่เป็นประโยชน์แก่ประชาชน
มาตรา 331 คู่ความ หรือทนายความของคู่ความ ซึ่งแสดงความคิดเห็น หรือข้อความในกระบวนพิจารณาคดีในศาลเพื่อประโยชน์แก่คดีของตน ไม่มีความผิดฐานหมิ่นประมาท
มาตรา 332 ในคดีหมิ่นประมาทซึ่งมีคำพิพากษาว่าจำเลยมีความผิดศาลอาจสั่ง
(1) ให้ยึด และทำลายวัตถุหรือส่วนของวัตถุที่มีข้อความหมิ่นประมาท
(2) ให้โฆษณาคำพิพากษาทั้งหมด หรือแต่บางส่วนในหนังสือพิมพ์หนึ่งฉบับหรือหลายฉบับ ครั้งเดียวหรือหลายครั้ง โดยให้จำเลยเป็นผู้ชำระค่าโฆษณา
มาตรา 333 ความผิดในหมวดนี้เป็นความผิดอันยอมความได้
ถ้าผู้เสียหายในความผิดฐานหมิ่นประมาทตายเสียก่อนร้องทุกข์ ให้บิดามารดา คู่สมรส หรือบุตรของผู้เสียหายร้องทุกข์ได้ และให้ถือว่าเป็นผู้เสียหาย
การหมิ่นประมาท เป็นความผิดยอมความได้ ผู้เสียหายต้องร้องทุกข์ใน 3 เดือนนับแต่วันรู้เรื่องและรู้ตัวผู้ทำผิด แล้วต้องฟ้องคดีใน 5 ปี แม้ในโลกสื่อทางสังคม (Social Media) การใช้สิทธิเสรีภาพในการพูด แสดงความเห็น ติชม ก็ควรต้องคำนึงถึงกฎหมาย ซึ่งเป็นกติกาของสังคม ที่ช่วยให้คนอยู่ร่วมกันอย่างสงบและมีสันติสุข แต่หากสิทธิเสรีภาพของใครถูกละเมิด ก็เป็นหน้าที่ของคนนั้น ในการปกป้องรักษาสิทธิเสรีภาพที่ได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายของตนเอง
แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติม
1. บทลงโทษเรื่องหมิ่นประมาททางอินเตอร์เน็ต ตั้งกระทู้ป่วน : http://www.justusers.net/forum/index.php?topic=4922.0
2. คำแนะนำเกี่ยวกับการโพสต์แสดงความคิดเห็นที่เข้าข่ายเป็นการหมิ่นประมาท : http://pantip.com/watchout/
เรียบเรียงข้อมูลจาก
1. http://www.dlo.co.th/node/541
2. http://www.msd.bangkok.go.th/law%20arya.html