[ลานตีข้าว] ขั้นตอนการทาลาน ขี้ทาลาน ลานขี้ควาย การทำลานตีข้าว ลานนวดข้าวของชาวอีสาน

ตอนผมเป็นเด็ก เคยช่วยพ่อ หาขี้ควายที่สดๆ ใหม่ๆ มาทำ ลานตีข้าว (ลานนวดข้าว) ซึ่งลานนวดข้าว ที่ว่านี้ เป็นการนำเอาขี้ควาย (หรือขี้วัว แต่นิยมเอาขี้ควายมากกว่า เพราะเยอะกว่า) มาฉาบทาบนลานดิน ที่ถากถางเอาตอฟางออก และใช้ “ไม้ขัดมอญ” ปัดกวาดผงดินออกเรียบร้อยแล้ว โดยกระบวนการที่ว่านี้ เรียกว่า “ทาลาน” หรือไม่ก็เรียกว่า “ยาลาน” (ญาลาน) มีโอกาสมาเห็นกิจกรรมที่  พนัส ปรีวาสนา กับนักศึกษามหาวิทยาลัยมหาสารคาม ได้ทำไว้ที่ลานวัดศรีสุข-บ้านดอนหน่อง จังหวัดมหาสารคาม เมื่อ 2 พฤศจิกายน 2554 มาบันทึกไว้ที่เว็บไซต์ ลูกอีสาน-อนันตสุข ของเรา เพื่อสืบสานภูมิปัญญาของบรรพชนคนอีสานบ้านเฮา

สำหรับขั้นตอนการทาลานนั้น เริ่มตั้งแต่การเตรียมลาน ถากหญ้า เตรียมมูลวัวมูลควายที่มีสภาพสดใหม่ รวมไปถึงการฉีดน้ำให้ลานดินไม่แห้งจนเกินไป โดยยึดโยงถึงอดีตกาลที่ต้องหาบน้ำด้วยไม้คาน ซึ่งถือเป็นศิลปะอีกอย่างหนึ่งของการใช้ชีวิต ถัดจากนั้นก็นำไปสู่การอธิบายขั้นตอนของการหมักหรือแช่มูลวัวมูลควาย โดยการใช้เท้าทั้งสองย่ำลงในกองมูลนั้นๆ ให้เป็นเนื้อเดียวกันให้ได้มากที่สุด เพื่อจะได้สะดวกต่อการทาฉาบไปทั่วบริเวณลาน ซึ่งแน่นอนว่าการทาฉาบ หรือฉาบทาเช่นนี้ จะช่วยให้ลานข้าวไม่มีรู เป็นการป้องกันไม่ให้ข้าวเปลือกหลุดร่อนจมหายไปกับผิวดิน ทั้งในขนาดนวด (ฟาดข้าว) และการกวาดข้าวด้วยไม้ขัดมอญ

นอกจากนี้ รายการ “ครูสร้างคน คนสร้างโลก” ได้บันทึกเทปรายการโทรทัศน์เกี่ยวกับ การทำลานนวดข้าว ด้วยมูลควาย ที่โรงเรียนบ้านกันตรง เมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน 2556 ถ้ามีโอกาสจะนำแบ่งปันไว้ที่เว็บไซต์อนันตสุขดอทคอมต่อไป

ชมภาพการทาลานด้วยขี้ควายของนักศึกษาที่ : http://www.gotoknow.org/posts/467144
ขอบคุณภาพประกอบ 1 จาก : http://www.gotoknow.org/posts/467144
ขอบคุณภาพประกอบ 2 และ 3 จาก : เพจครูสร้างคน คนสร้างโลก แฟนคลับ