ปราสาทตาเมือนธม [Prasat Tamuanthom]
ขึ้นทะเบียนและประกาศในราชกิจจานุเบกษา :: เล่มที่ 52 ตอนที่ 75 หน้า 3712 เมื่อ 8 มีนาคม 2478
ที่อยู่ : บ้านหนองคันนา ตำบลตาเมียง อำเภอพนมดงรัก จังหวัดสุรินทร์
ละติจูด : 14.34929 องศาเหนือ
ลองจิจูด : 103.26628 องศาตะวันออก
ประเภท : ปราสาทหินทราย
อายุ : พุทธศตวรรษที่ 16-17 (บาปวน)
วัตถุประสงค์ : เทวสถาน
ทิศทางการวางตัว : 10.6 องศาตะวันตก (อ้างอิงจากบทความวิจัยของศักดิ์อนันต์ อนันตสุข)
หมายเหตุ : พิกัดภูมิศาสตร์ ใช้ข้อมูลจากภาพถ่ายดาวเทียม จาก www.pointasia.com
“ธม” แปลว่า “ใหญ่” เป็นปราสาทขนาดใหญ่ที่สุดในกลุ่มปราสาทตาเมือน บนแนวเทือกเขาพนมดงรัก ประกอบด้วยปรางค์สามองค์ มีปรางค์ประธานขนาดใหญ่ที่สุดอยู่ตรงกลาง ปรางค์อีกสององค์อยู่ถัดไปด้านหลังทางด้านขวาและซ้าย ปรางค์ทั้งสามองค์สร้างด้วยหินทรายหันหน้าไปทางทิศใต้ ที่ปรางค์ประธานประดิษฐานศิวลึงค์ โดยเป็นลึงค์ที่เกิดขึ้นเอง ที่เรียกว่า “สวายัมภูวลึงค์” ซึ่งเป็นศิวลึงค์ที่สำคัญที่สุดของลัทธิไศวนิกาย โดยรอบปรางค์ประธานมีลวดลายจำหลักที่งดงาม แม้ว่าจะถูกลักลอบทำลายและทรุดโทรมไปตามกาลเวลา ทางด้านตะวันออกและตะวันตก มีวิหารสองหลังสร้างด้วยศิลาแลง อาคารทั้งหมดมีระเบียงคดซึ่งสร้างด้วยหินทรายล้อมรอบ มีโคปุระทั้งสี่ด้าน โคปุระด้านใต้มีขนาดใหญ่ที่สุดและมีบันไดทางขึ้นจากเชิงเขาด้านนั้น นอกระเบียงคดทางด้านทิศเหนือมีสระน้ำและที่ลานริมระเบียงคดทางมุขด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้มีศิลาจารึกภาษาขอม กล่าวถึงชื่อ พระกัลปกฤษณะ(คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและ จดหมายเหตุ 2544 : 54) จึงสันนิษฐานได้ว่า โบราณสถานแห่งนี้คงจะสร้างขึ้นเนื่องในศาสนาพราหมณ์ จากลักษณะทางสถาปัตยกรรมและลวดลายจำหลักต่าง ๆ ทำให้ทราบได้ว่า โบราณสถานแห่งนี้คงจะสร้างขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 16 ซึ่งเก่าแก่กว่าโบราณสถานอีกสองแห่งในกลุ่มปราสาทตาเมือน ปัจจุบันการเข้าไปชม โบราณสถานกลุ่มปราสาทตาเมือน(ปราสาทตาเมือน ปราสาทตาเมือนโต๊จและปราสาทตาเมือนธม) สามารถทําได้สะดวก เพราะมีถนนลาดยางเข้าไปจนถึงตัว ปราสาทตาเมือนธม แต่ทั้งนี้จะต้องอยู่ในการดูแลของเจ้าหน้าที่ตํารวจตระเวณชายแดนที่ 21 ด้วย เพื่อความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน เพราะโบราณสถานอยู่ในป่าลึกติดกับชายแดนประเทศ กัมพูชา ส่วนด้านสภาพแวดล้อมโดยรอบของโบราณสถานกลุ่มปราสาทตาเมือนนี้ ได้รับการบูรณะ ตกแต่งไว้แล้วอย่างสวยงาม ทั้ง 3 แห่ง
โครงการ 54090178 :: การศึกษาและพัฒนากระบวนการตัดสินใจของนักเรียนจากการจัดการเรียนรู้ตามทฤษฎีการเรียนรู้เชิงสังคมวัฒนธรรม เรื่อง ปราสาท ในมิติวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ ดำเนินการโดย นายศักดิ์อนันต์ อนันตสุข ภายใต้การสนับสนุนของ สำนักงานส่งเสริมสังคมแห่งการเรียนรู้และคุณภาพเยาวชน (สสค.) :: www.QLF.or.th
