กระบอกระเบิด เป็นของเล่นพื้นบ้านชนิดหนึ่งที่เด็กชายและวัยรุ่นชอบ ทำมาจากลำไม้ไผ่ บรรจุก้อนแก็ส เมื่อจุดไฟ ทำให้เกิดเสียงระเบิดดังก้องไปไกล
การเล่นเพื่อทำให้เสียงอึกทึกครึกโครมเช่นนี้ เพราะชาวบ้านในสมัยก่อนมีความเชื่อว่าจะต้องทำให้เกิดเสียงดังในตอนเช้ามืด เมื่อถึงประเพณีทำบุญตรุษ หรือชาวบ้านเรียกว่า “ตรุษไทย” คือการทำบุญส่งท้ายปีเก่า โดยจะเริ่มตั้งแต่วันแรม 14 ค่ำ เดือน 5 ถึงวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 5 ซึ่งต่อเนื่องด้วยประเพณีสงกรานต์ โดยถือว่าเป็นการต้อนรับปีใหม่ ชาวบ้านจะช่วยกันทำสิ่งของไปถวายพระ ของทำบุญที่สำคัญ ได้แก่ ขนมจีนน้ำยา น้ำพริก ข้าวเหนียวแดง การทำจะประกวดประชันกันมากในระหว่างที่ผู้ใหญ่ลุกขึ้นมาตอนเช้ามืดเพื่อเตรียมสิ่งของไปทำบุญที่วัด เด็กๆวัยรุ่นและผู้ใหญ่จะจุดกระบอกระเบิด ตีแก๊บ หรือยิงปืน การทำให้เกิดเสียงดังนั้นก็เพื่อที่จะไล่ผีบ้านออกไปที่วัดใกล้บ้านจะได้รับผลบุญที่ญาติอุทิศให้ ซึ่งผลบุญดังกล่าวจะช่วยให้ผีที่คุ้มครองบ้านไปผุดไปเกิดต่อไป
ผลจากการทำบุญวันตรุษไทยนี้ ผู้รู้บางท่านให้ข้อคิดว่าเป็นโอกาสที่ชาวบ้านนำปืนแก๊บมาทดลองยิง ตำรวจจะไม่จับเพราะถือว่าเป็นประเพณีการทำบุญ ดังคำกลอนในนิราศ กล่าวถึงเดือนสี่มีการยิงปืนตามประเพณีทำบุญตรุษว่า
ถึงเดือนสี่ปีสุดถึงตรุษใหม่ ยังไม่ได้นุชนาฏที่ปรารถนา
ฟังเสียงปืนยิงยัดอัฎนา รอบมหานคเรศนิเวศวัง
ก่อนที่จะมีการทำกระบอกระเบิดชาวบ้านเล่าว่า ได้มีการทำระเบิดไม้ไผ่ โดยตัดไม้มา 1 ปล้อง ให้มีข้อติดทั้ง 2 ด้าน เจาะรูข้อไม้ไผ่ด้านบนเป็นรูเล็กๆ ใส่น้ำเกือบเต็มลำไม้ไผ่ ใช้ไม้จุกรูให้แน่น แล้วเผาไฟ แรงดันของไอน้ำจะให้กระบอกไม้ไผ่ระเบิด ทำให้เกิดเสียงดัง ต่อมาเมื่อชาวบ้านรู้จักการใช้ถ่านแก๊สบรรจุกระป๋องจุดส่องสว่างในยามค่ำคืน เพื่อส่องหาแทงกบและปลา จึงได้นำถ่านแก๊สมาเป็นวัสดุสำคัญในการทำให้เกิดการระเบิด
วิธีทำ ใช้มีดตัดลำไม้ไผ่สีสุกขนาดใหญ่ เลือกไม้แก่จัดยาวประมาณ 3-4 ปล้อง เหลาผิวให้เรียบ เจาะรูเล็กๆปล้องไม้ไผ่ด้านล่างภายในตลอดปล้องไม้ไผ่ จะใช้ไม้แหลมหรือเครื่องมืออื่นๆ เช่น ชะแลง ค้อน เป็นต้น เจาะทะลุข้อปล้องออกทั้งหมดเหลือเฉพาะข้อปล้องด้านล่างสุด
วิธีเล่น นำกระบอกระเบิดไปเล่นไกลๆบ้าน เพราะเสียงจะดังมาก วางที่พื้นดินให้ปลายกระบอกทำมุมเอียงประมาณ 45 องศา ใส่ถ่านแก๊สเข้าไปภายในกระบอกไม้ไผ่ แล้วเทน้ำใส่กระบอกให้น้ำท่วมถ่านแก๊สเพียงเล็กน้อย ถ่านแก๊สเมื่อถูกน้ำจะเดือดเป็นฟองปุดๆ ใช้ไฟที่ลุกจุดปลายกระบอกไม้ไผ่จะทำให้เกิดเสียงระเบิดด้งกึกก้อง ผู้จุดจะใช้อุ้งมือตบรูเจาะกระบอกไม้ไผ่ซึ่งเจาะเล็กๆไว้ด้านล่างเพื่อให้ไฟที่ลุกภายในดับจะได้จุดต่อๆ ไปได้ การจุดกระบอกระเบิดจะจุดให้ระเบิดดังไปเรื่อยๆ จนกว่าถ่านแก๊สจะหมด
หมายเหตุ :: ข้อมูลนี้ จัดทำขึ้นเพื่อเผยแพร่ความรู้ตามโครงการ “ผลิตสื่อสร้างสรรค์เพื่อการเรียนรู้ : ของเล่นพื้นบ้าน สื่อสร้างความสนใจวิทยาศาสตร์” ของชมรมคุรุวิจัย ไทยสุรินทร์ โดยทุนสนับสนุนประจำปี พ.ศ. 2555 จากสำนักงานเลขาธิการคุรุสภา (http://news.ksp.or.th/TPDN/index.php)
